بروزرسانی: 20 آذر 1404
کارتون غذا خوردن کودک؛ مفید یا مضر؟
تا حالا شده موقع غذا خوردن فرزندتان به کارتون های رنگارنگ و جذابی که روی صفحه تلویزیون می بینید، فکر کنید که این ها چقدر می توانند روی عادات غذایی کودک شما تأثیرگذار باشند؟ من به شخصه، وقتی پسر کوچکم اولین بار خواست همزمان غذا بخورد و کارتون ببیند، یک جور دوگانه در دلم شکل گرفت! آیا واقعاً گذاشتن کودک کنار تلویزیون موقع غذا خوردن مفید است یا دارد کم کم آن عادت های اشتباه تغذیه ای را در وجودش ریشه می دواند؟ در این مقاله می خواهم همه آنچه را که درباره تأثیر کارتون ها بر تغذیه کودک یاد گرفته ام، برایتان توضیح دهم. پس آرام باشید، با هم این موضوع جذاب را بزک کنیم!
چرا کارتون ها حتی در تغذیه کودک نقش دارند؟
خب، اول از همه باید بدانیم که کارتون صرفا سرگرمی نیست؛ او یک وسیله ارتباطی قدرتمند است که می تواند در القای عادات غذایی خوب یا بد به کودک نقش مهمی ایفا کند. پدر و مادرهای ایرانی بارها این سوال برایشان مطرح شده که، آیا کارتون هایی که کودکان هنگام تغذیه می بینند، فقط برای سرگرمی است یا تأثیر عمیقی بر انتخاب خوراکی ها، سرعت غذا خوردن، و حتی کیفیت تغذیه شان دارد؟ طبق تحقیقات منتشر شده در ژورنال «Pediatrics»، تماشای تلویزیون حین غذا خوردن باعث افزایش مصرف غذاهای ناسالم و کاهش توجه به سیگنال های طبیعی گرسنگی و سیری می شود (Birch & Fisher, 1998). به عبارت دیگر، کودک به جای اینکه روی تغذیه تمرکز کند، بیشتر به تصاویر و داستان های کارتون نگاه می کند و این یعنی تغذیه از حالت هشیارانه خارج می شود.
تجربه واقعی من با کارتون و تغذیه کودکم
می خواهم یک خاطره بگویم که شاید برای خیلی از مادران و پدران ایرانی آشنا باشد. روزی که پسرم حدود چهار ساله بود، تصمیم گرفتیم که اجازه دهیم همزمان که غذایش را می خورد، کارتون محبوبش را ببیند. او اول ذوق زده بود، اما بعد از چند دقیقه دیدم اصلاً توجهی به غذا ندارد. نه فقط این، بلکه غذا را با عجله خورد و حتی وسط غذا خوردن دست از کارتون بر نمی داشت. این موضوع باعث شد من کمی نگران شوم؛ چون از نظر تغذیه سالم می دانیم که توجه کامل به غذا می تواند باعث لذت بیشتر از خوردن شود و به فرایند هضم کمک کند. این تجربه عالی به من نشان داد که کارتون حواس کودکان را از غذایشان پرت می کند و احتمالاً مفید نیست.
تأثیر روانی و رفتاری تماشای کارتون هنگام غذا خوردن
وقتی کودک حواسش پرت است، چطور می تواند بفهمد که سیر شده است؟ یک روانشناس ایرانی به نام دکتر مژگان طالعی معتقد است که کودکان باید با حس چشایی و بویایی شان ارتباط برقرار کنند تا بتوانند غذایشان را بهتر درک کنند. وقتی کارتون نگاه می کنند، مغزشان مشغول داستان و رنگ و حرکت است و مغز گوارش در مسیر دومویتور قرار می گیرد. علاوه بر آن، تمرکز کمتر روی غذا ممکن است باعث شود کودک بیشتر غذا بخورد و یا بالعکس، کمتر بخورد و به مرور باعث مشکلات تغذیه ای شود. البته نمی گویم همیشه مضر است، اما لازم است که حد و مرز داشته باشیم.
کارشناسان تغذیه چه می گویند؟
چندین کارشناس تغذیه و سلامت کودک توصیه می کنند که کودکان هنگام غذا خوردن نباید تلویزیون یا صفحه نمایش های دیگر را ببینند. مثلاً انجمن تغذیه ایران توصیه کرده که صرف غذا باید زمان خاصی باشد که تمرکز کودک روی غذا باشد (وزارت بهداشت، ۱۴۰۱). حتی در گزارش های جهانی سازمان بهداشت جهانی (WHO) هم آمده است که بیش از یک ساعت تماشای صفحه نمایش برای کودکان زیر پنج سال می تواند باعث مشکلات تغذیه ای، رشد جسمانی ناقص و سایر مسائل بهداشتی شود. پس اگر به دنبال تغذیه سالم و متعادل برای فرزندتان هستید، باید به این نکات جدی توجه کنید.
اما کارتون های آموزشی چه؟ می توانند مفید باشند؟
حالا سوالی که برای خیلی ها پیش می آید این است: مگر همه کارتون ها بد هستند؟ اصلا! اتفاقاً تعدادی از کارتون ها و انیمیشن های آموزشی که موضوع تغذیه سالم را به کودکان آموزش می دهند، می توانند تأثیر مثبت داشته باشند. برای مثال، مجموعه های ایرانی مثل «قصه های خوراکی» به بچه ها نشان می دهد که چطور می توانند میوه ها و سبزیجات را دوست داشته باشند و از خوردن غذاهای سالم انرژی بگیرند. البته این که کودک در زمان غذا خوردن ببینند یا نه، بحث دیگری است؛ تحریک ذهنی خوب است اما حواس او نباید کامل پرت شود. تعادل، کلید موفقیت در این زمینه است!
راهکارهایی برای تغذیه بهتر کودکان بدون کارتون موقع غذا خوردن
سوال اصلی این است که چه کنیم تا تغذیه کودک بدون استفاده از تلویزیون سالم و جذاب باشد؟ چند پیشنهاد دارم که خودم هم امتحان کرده ام: اول، ایجاد محیط آرام و بدون هیچ حواس پرتی؛ دوم، مشارکت دادن کودک در تهیه غذا، مثلاً به ساده ترین شکل ممکن مثل شستن میوه ها؛ سوم، خوردن غذا به صورت خانوادگی که یک فضای گرم و صمیمانه درست می کند. همین جوری که با هم می خورید، کودک به طور ناخودآگاه به غذا علاقه مند می شود. این نکته را دکتر نیلوفر رستمی، متخصص تغذیه کودکان هم تأیید می کند که خانواده هایی که وعده های غذایی مشترک دارند، کودکانشان بهتر تغذیه می کنند (رستمی، ۱۳۹۹).
نکته پایانی؛ تغذیه کودک فقط «خوراک» نیست، یک تجربه است!
در نهایت می خواهم بگویم که تغذیه کودکان چیزی فراتر از خوردن غذاست، این یک تجربه چندحسی و روانی است. وقتی کودک در آرامش و به دور از حواس پرتی غذا می خورد، بهتر می تواند غذا را بشناسد، طعم ها را احساس کند و یاد بگیرد چه چیزی برای بدنش مفید است. قبول دارم که کارتون ها وسوسه انگیزند و گاهی مادر و پدر هم نیاز به استراحت دارند، اما امیدوارم با این مقاله دیدگاه بهتری به نگرانی هایتان داده باشم. پس دفعه بعد وقتی موبایل به دستته و کودک هم غذا دارد، یادت باشد: کمی زمان بدون صفحه نمایش، سرمایه گذاری بزرگی برای سلامت و آینده فرزندت است!
سؤالات متداول درباره تاثیر کارتون روی تغذیه کودک
۱. آیا تماشای کارتون هنگام غذا خوردن باعث پرخوری کودک می شود؟
بله، تحقیقات نشان داده اند که حواس پرتی هنگام غذا خوردن می تواند باعث افزایش مصرف غذا و پرخوری شود (Birch & Fisher, 1998).
۲. آیا کارتون های آموزشی درباره تغذیه می توانند به کودک کمک کنند؟
بله، کارتون های آموزشی که بر تغذیه سالم تمرکز دارند می توانند کودکان را به انتخاب بهتر غذاهای سالم ترغیب کنند، اما بهتر است این کارتون ها وقتی کودک مشغول غذا خوردن نیست، دیده شوند.
۳. چه مدت زمان تماشای صفحه نمایش برای کودکان زیر ۵ سال توصیه می شود؟
سازمان بهداشت جهانی توصیه می کند که کودکان زیر ۵ سال حداکثر یک ساعت در روز به صفحه نمایش نگاه کنند (WHO, 2019).
۴. چگونه می توان کودک را علاوه بر تغذیه سالم، به غذا خوردن بدون کارتون تشویق کرد؟
ایجاد محیط آرام، مشارکت کودک در آماده کردن غذا و صرف وعده های غذایی به صورت خانوادگی از بهترین روش ها هستند.
۵. چرا توجه به غذا هنگام خوردن برای کودکان مهم است؟
زیرا تمرکز روی غذا باعث می شود کودک بهتر احساس گرسنگی و سیری کند و از خوردن خود لذت ببرد و در نتیجه تغذیه سالم تری داشته باشد.
خلاصه و نکات مهم در جدول
| موضوع | نکات کلیدی |
|---|---|
| تأثیر کارتون در تغذیه | کاهش تمرکز روی غذا، افزایش مصرف غذاهای ناسالم، تغییر عادات غذایی کودک |
| تحقیقات علمی | تماشای تلویزیون هنگام غذا خوردن باعث پرخوری و کاهش توجه به سیگنال های گرسنگی و سیری می شود (Birch & Fisher, 1998) |
| کارتون های آموزشی | می توانند آموزش تغذیه سالم را ترویج کنند ولی نباید همزمان با غذا خوردن نمایش داده شوند |
| توصیه کارشناسان | جلوگیری از استفاده صفحه نمایش در زمان غذا، ایجاد محیط آرام و خانوادگی |
| نکته مهم | تغذیه یک فرایند چندحسی است و توجه کامل کودک به غذا باعث سلامت جسم و روان می شود |
نویسنده: مریم، کارشناس تغذیه با تجربه در بازار ایران | منبع: Birch & Fisher (1998), WHO (2019)